გესტაციური დიაბეტი ორსულობის დროს

კომფორტული ორსულობისა და მომავალი დედისა და ბავშვის უსაფრთხოებისთვის საჭიროა  ორსულის სისხლში შაქრის დონის მკაცრი კონტროლი  და საჭიროების შემთხვევაში სპეციალურად შემუშავებულ დიეტისა და მედიკამენტების დანიშვნა. შაქრიანი დიაბეტი ორსულობის დროს,გესტაციური დიაბეტი გახლავთ სისხლში გლუკოზის დონის მატება, რომელიც პირველად ორსულობისას ფიქსირდება, თუმცა არ აღწევს საკმარის დონეს შაქრიანი დიაბეტის დიაგნოზის დასადგენად. ეს არის ნახშირწყლების მეტაბოლიზმის ფარული დარღვევები, რომელმაც  შესაძლოა გამოიწვიოს  დიაბეტის განვითარება.

გლუკოზის (შაქრის) ნორმალური დონე ორსული ქალის სისხლში

ორსულობის დროს ყველა ქალი განიცდის ცვლილებებს ინსულინის მგრძნობელობასა და გლუკოზის ტოლერანტობაში. ეს კარგია. სხვაობა ნორმასა და პათოლოგიას შორის არის ცვლილების ხარისხი. თუ უზმოზე აღებული ვენური სისხლის კვლევა გლუკოზის დონეს 5,1 მმოლ/ლ-ზე ნაკლებს აჩვენებს, ეს ორსულებისთვის ნორმაა.
5.1-დან 7.0 მმოლ/ლ-მდე – გესტაციური დიაბეტი.
თუ 7.0 მმოლ/ლ და მეტი – შაქრიანი დიაბეტი.
გესტაციური შაქრიანი დიაბეტის დიაგნოსტირებისთვის კაპილარული სისხლის ტესტირება (თითიდან აღებული) რეკომენდებული არ არის.
თუ პერორალური გლუკოზის ტოლერანტობის ტესტის დროს (როდესაც ტესტის დროს პერორალურად მიიღება 75 გ გლუკოზა), ერთი საათის შემდეგ გლუკოზის დონე 10.0 მმოლ/ლ-ზე მეტია, ხოლო ორი საათის შემდეგ სისხლში გლუკოზის დონე 7.8-ის ფარგლებშია, 8,5 მმოლ/ლ – მაშინ ეს ორსულებისთვის ნორმალური მაჩვენებელი არ არის. 

გესტაციური დიაბეტის გამომწვევი მიზეზები ორსულობაში
ქალის ორგანიზმში ორსულობის დროს მიმდინარე ჰორმონალური ცვლილებები  დიდი რაოდენობით სტეროიდული ჰორმონების წარმოებასთან არის დაკავშირებული. ზოგიერთი მათგანი, მაგალითად კორტიზოლი და პროგესტერონი, მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს უჯრედულ რეცეპტორებზე, ზრდის მათ წინააღმდეგობას ინსულინის მიმართ, იწვევს სისხლში გლუკოზის დონის მატებას და  პანკრეასის მიერ ინსულინის წარმოების მნიშვნელოვან ზრდას მოითხოვს. როდესაც პანკრეასის კომპენსატორული შესაძლებლობები არასაკმარისია, შაქრის მეტაბოლიზმი კონტროლიდან გამოდის და ვითარდება მდგომარეობა, რომელსაც ეწოდება ორსულობის დიაბეტი, ანუ გესტაციური დიაბეტი. აღნიშნული  მდგომარეობა  ხშირად გვხვდება. ორსულთა 3-დან 10%-მდე მიდრეკილია ინსულინის პათოლოგიური რეზისტენტობის განვითარებისკენ, რაც  გესტაციურ დიაბეტს იწვევს. ორსულობამდე დიაგნოზირებული შაქრიანი დიაბეტისგან განსხვავებით, ორსულობის დროს გამოვლენილი პათოლოგიური ინსულინის წინააღმდეგობა არ იწვევს ნაყოფის მანკებს და უმეტეს შემთხვევაში არ საჭიროებს ინსულინით მკურნალობას. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, არაკომპენსირებულმა გესტაციურმა დიაბეტმა შეიძლება მნიშვნელოვნად გაართულოს ორსულობის მიმდინარეობა.

შედეგები ბავშვებისთვის

დიდი არაპროპორციული ნაყოფი - ყველაზე მნიშვნელოვანი და გავრცელებული გართულება არის ნაყოფის საშვილოსნოსში  ზრდის დარღვევა. ვითარდება რა სისხლში გლუკოზის დონის ზრდის პირობებში, რომელიც აღწევს ფეტოპლაცენტურ ბარიერს, ნაყოფი იძულებულია შაქრის მომატებული დონე საკუთარი ინსულინის გამოყენებით აანაზღაუროს. იმის გამო, რომ ინსულინის სტრუქტურა და ზრდის ჰორმონი ძალიან ჰგავს ერთმანეთს, ინსულინის მაღალი დონე ასტიმულირებს ნაყოფის ზრდას. პრობლემა ის არის, რომ ვთარდება დიდი ნაყოფი, რომლის სხეულის პროპორციები განსხვავდება სწორად განვითარებულ ახალშობილთა პროპორციებისგან, რომელთა თავის მოცულობა აღემატება მხრის სარტყლის მოცულობას. არაკომპენსირებული გესტაციური დიაბეტის მქონე ნაყოფებში ჭარბობს მხრის სარტყლის ზომა და იზრდება მუცლის ზომა. 

გესტაციური დიაბეტის დროს შეიძლება დაირღვეს ამნიონური სითხის ბალანსი და განვითარდეს პოლიჰიდრამნიოზი ან ოლიგოჰიდრამნიოზი რაც ნაადრევი მშობიარობის რისკის ფაქტორია. შაქრიანი დიაბეტის მქონე ორსულ ქალებში ნაყოფის ფილტვები გვიან მწიფდება, რადგან დარღვეულია სურფაქტანტის (ალვეოლის შიდა კედლების სპეციალური ლუბრიკანტი, სადაც ხდება ფილტვებში ჟანგბადის გაცვლა) გამომუშავება. ამიტომ გესტაციური დიაბეტის დროს ნაადრევ მშობიარობას განსაკუთრებით მომზადება სჭირდება.

ორსულ ქალებში დიაბეტის დიაგნოსტირებისას აუცილებელია შაქრის დონის მკაცრი კონტროლის დამყარება შემდგომი ორსულობის პერიოდში  და მშობიარობის დროს. ამისათვის სისხლი რეგულარულად უნდა შემოწმდეს შაქარზე (გლუკოზაზე). გარდა ამისა, ორსულობის დროს აუცილებელია თვითკონტროლი გლუკომეტრის გამოყენებით.

გესტაციური დიაბეტის მკურნალობა ორსულობაში

უმეტეს შემთხვევაში, საკმარისია დიეტოლოგის მიერ რეკომენდებული სპეციალური დიეტის დაცვა ორსულის სხეულის მასის ინდექსისა და მისი გემოვნების პრეფერენციების მიხედვით. დიეტოთერაპიის ეფექტურობა განისაზღვრება სისხლში გლუკოზის ნორმალური დონის შენარჩუნებით. დიეტის რეკომენდაციები:
•    გამორიცხეთ მარტივი ნახშირწყლები - ტკბილეული, ნამცხვრები, თეთრი პური, თაფლი, შაქარი, ჯემი, ტკბილი სასმელები და ხილი, ნაყინი.
•    შეზღუდეთ რთული ნახშირწყლები - მარცვლეული (გამორიცხეთ სემოლინა, ბრინჯი), კარტოფილი, სიმინდი, პარკოსნები, მტკიცე ხორბლის მაკარონი. მათი მიღება თანაბრად გაანაწილეთ რამდენიმე კვებაზე მთელი დღის განმავლობაში, რათა თავიდან აიცილოთ შიმშილი (იწვევს კეტონის სხეულების წარმოქმნას).
•    მიირთვით საკმარისი ცილა - ხორცი, თევზი, ზღვის პროდუქტები, ფრინველი, სოკო, კვერცხი, მყარი ყველი, რძის პროდუქტები და ფერმენტირებული რძის პროდუქტები საშუალო ცხიმის შემცველობით (3-5%).
•    აუცილებელია დიეტის გამდიდრება ბოჭკოებითა და ვიტამინებით - მწვანილით, ბოსტნეულით (გარდა მოხარშული სტაფილოებისა და ჭარხლისა), ტკბილი და მჟავე კენკრა (ყურძნის გამორიცხვა).
•    აირჩიეთ სწორი ცხიმები, არ გადააჭარბოთ ექიმის მიერ რეკომენდებულ რაოდენობას - მცენარეული ზეთები (დაამატეთ მომზადებულ კერძებს), თხილი, თესლი. ცხოველური ცხიმები (კარაქი, ძეხვეული) – შეზღუდეთ.
•    კერძები მოხარშეთ ან ორთქლზე და გამოაცხვეთ კერძი. არ შეწვათ. გესტაციური შაქრიანი დიაბეტის დროს  მენიუს ექიმი ადგენს თითოეული კონკრეტული ქალის ინდივიდუალური მახასიათებლების გათვალისწინებით.